Dysplazja stawów biodrowych lub łokciowych to jedno z najczęściej diagnozowanych schorzeń ortopedycznych u psów. Choć o przyczynach, predyspozycjach rasowych i profilaktyce mówi się coraz więcej, to właśnie etapy diagnozy i leczenia mają kluczowe znaczenie dla poprawy komfortu życia psa. To one decydują o tym, czy zwierzę zachowa sprawność i uniknie przewlekłego bólu. W tym artykule skoncentrujemy się wyłącznie na aspektach związanych z diagnostyką i możliwościami terapeutycznymi – zarówno zachowawczymi, jak i chirurgicznymi.
Kiedy warto podejrzewać dysplazję – pierwsze kroki do diagnozy
Pierwszym i najważniejszym elementem procesu diagnostycznego jest uważna obserwacja psa przez opiekuna. Dysplazja stawu biodrowego lub łokciowego często rozwija się stopniowo, a objawy mogą być niespecyficzne – zwłaszcza u młodych psów. Do gabinetu trafiają pacjenci, którzy np. niechętnie wstają po odpoczynku, kuleją po intensywnym spacerze lub wykazują niechęć do zabawy.
Objawy kliniczne są jednak tylko punktem wyjścia. Lekarz weterynarii musi przeprowadzić szczegółowe badanie ortopedyczne, które pozwala określić lokalizację bólu, stopień ograniczenia ruchomości stawu oraz obecność objawów takich jak trzeszczenie (czyli dźwięki tarcia w stawie) lub bolesność przy rozciąganiu kończyny.
Warto zaznaczyć, że sam obraz kliniczny może nie wystarczyć do jednoznacznej diagnozy – potrzebne są badania obrazowe.
Diagnostyka obrazowa – złoty standard w rozpoznaniu dysplazji
Najważniejszym narzędziem w rozpoznawaniu dysplazji stawów u psów pozostaje badanie rentgenowskie (RTG). Kluczowe jest jednak to, w jakich warunkach i przez kogo zostanie ono wykonane.
W diagnostyce dysplazji nie wystarczy standardowe zdjęcie RTG. Konieczne jest wykonanie tzw. projekcji specjalistycznych, które pozwalają ocenić głębokość panewki stawu, kąt nachylenia szyjki kości udowej, a także ewentualne zmiany degeneracyjne. U młodych psów badanie to często przeprowadza się w znieczuleniu, aby uzyskać idealne ułożenie ciała i zmniejszyć napięcie mięśniowe, które mogłoby zaburzyć obraz.
U niektórych ras (np. owczarków niemieckich, labradorów, golden retrieverów) rutynowo wykonuje się badania przesiewowe w kierunku dysplazji, zwłaszcza u psów przeznaczonych do hodowli. Takie badanie musi być wykonane zgodnie z protokołem ZKwP lub FCI i ocenione przez uprawnionego radiologa.
W przypadku dysplazji stawów łokciowych, diagnostyka może być bardziej wymagająca. Często konieczne jest wykonanie kilku projekcji RTG, a czasem także tomografii komputerowej (CT) – szczególnie gdy podejrzewamy obecność odłamów kostnych, zwapnień czy uszkodzeń struktur okołostawowych.
Dodatkowym narzędziem, szczególnie przy podejrzeniu zapalenia towarzyszącego dysplazji, jest badanie USG – pozwala ocenić obecność płynu w stawie i stan otaczających tkanek miękkich. Uzupełnieniem diagnostyki może być również artroskopia, czyli małoinwazyjna procedura, która umożliwia ocenę wnętrza stawu „na żywo”, a w niektórych przypadkach również leczenie.
Leczenie zachowawcze – dla łagodniejszych przypadków i młodych psów
Wielu opiekunów oczekuje szybkiego rozwiązania, jednak leczenie dysplazji stawów to często proces wieloetapowy. U młodych psów, u których deformacje stawu nie są jeszcze zaawansowane, można zastosować leczenie zachowawcze – czyli takie, które nie wymaga interwencji chirurgicznej.
Podstawą terapii jest redukcja masy ciała, nadwaga znacząco obciąża stawy i przyspiesza ich degenerację. Wraz z tym wprowadza się program rehabilitacyjny – czyli indywidualnie dobrane ćwiczenia poprawiające ruchomość stawu, wzmacniające mięśnie i zwiększające stabilność. Doskonałe efekty daje pływanie, bieżnia wodna, masaże, laseroterapia czy magnetoterapia.
Nieodłącznym elementem leczenia zachowawczego jest farmakoterapia, głównie leki przeciwbólowe i przeciwzapalne z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), które łagodzą dolegliwości bólowe i poprawiają komfort życia. W dłuższej perspektywie stosuje się również preparaty chondroprotekcyjne – czyli wspomagające odbudowę chrząstki stawowej (np. glukozamina, chondroityna, kwas hialuronowy, MSM).
U wybranych pacjentów korzystne efekty przynosi również zastosowanie osocza bogatopłytkowego (PRP) lub komórek macierzystych – jednak terapie te nadal pozostają uzupełnieniem, a nie alternatywą dla klasycznych metod leczenia.
Leczenie chirurgiczne – gdy inne metody zawodzą
Nie wszystkie przypadki dysplazji dają się opanować zachowawczo. U psów z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi, dużą bolesnością lub niestabilnością stawu konieczne jest wdrożenie leczenia chirurgicznego.
Rodzaj zabiegu zależy od wieku psa, stopnia deformacji, masy ciała oraz ogólnego stanu zdrowia. Wśród najczęściej wykonywanych operacji można wymienić:
- Symfizjodeza spojenia łonowego – stosowana u bardzo młodych psów (zwykle do 5 miesiąca życia), u których można jeszcze wpłynąć na dalszy rozwój stawu biodrowego.
- Osteotomia miednicy (TPO, DPO) – polega na chirurgicznym przecięciu kości miednicy i zmianie ustawienia panewki tak, by lepiej obejmowała głowę kości udowej. Wymaga dobrego stanu ogólnego i braku zmian zwyrodnieniowych.
- Resekcja głowy i szyjki kości udowej (FHO) – zabieg, który usuwa stykające się ze sobą elementy stawu, eliminując źródło bólu. Często wykonywany u mniejszych psów, u których masa ciała pozwala na kompensację braku naturalnego stawu poprzez rozwój pseudostawu.
- Endoprotezoplastyka stawu biodrowego – czyli wszczepienie sztucznego stawu. To najbardziej zaawansowana i najdroższa metoda leczenia, zapewniająca jednak znakomite efekty – pełny powrót do sprawności i wyeliminowanie bólu.
W przypadku dysplazji stawów łokciowych procedury chirurgiczne są jeszcze bardziej zróżnicowane, obejmują m.in. usunięcie fragmentów kości (np. wyrostka dziobiastego), korekcję kątów stawowych czy artroskopowe oczyszczenie stawu.
Rekonwalescencja i opieka po zabiegu – klucz do sukcesu terapeutycznego
Zarówno leczenie zachowawcze, jak i chirurgiczne wymaga odpowiedniego okresu rekonwalescencji. Właściwa opieka pozabiegowa ma decydujące znaczenie dla powodzenia terapii – obejmuje m.in. ograniczenie aktywności fizycznej, stopniowe wdrażanie rehabilitacji oraz kontrolę bólu. Psy po operacjach wymagają często kilku tygodni lub miesięcy intensywnej fizjoterapii, by mogły w pełni odzyskać sprawność.
Ważne jest również monitorowanie efektów leczenia, zarówno kliniczne (czy pies porusza się sprawnie, nie kuleje), jak i radiologiczne (czy nie dochodzi do dalszych zmian w obrębie stawu). Leczenie dysplazji to proces i jak każdy proces, wymaga cierpliwości, zaangażowania opiekuna i współpracy ze specjalistą.
Podsumowanie
Nie istnieje jeden uniwersalny model postępowania w przypadku dysplazji stawów. Każdy pies jest inny – różni się budową, stopniem zaawansowania zmian, poziomem aktywności czy stylem życia. Dlatego decyzje dotyczące diagnostyki i leczenia powinny być dostosowane indywidualnie, zawsze po dokładnym zbadaniu psa, analizie wyników badań i rozmowie z opiekunem.
Dzięki nowoczesnej diagnostyce obrazowej, zaawansowanym metodom chirurgicznym i rozwiniętej fizjoterapii, coraz więcej psów z dysplazją może cieszyć się życiem wolnym od bólu i ograniczeń. Warunkiem jest jednak wczesna diagnoza i kompleksowe podejście terapeutyczne.
Jeśli podejrzewasz u swojego psa problemy ze stawami – nie czekaj. Wczesna diagnoza może znacząco wpłynąć na rokowanie i jakość życia Twojego pupila.
