Dysplazja stawów jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób układu ruchu u psów, zwłaszcza tych należących do ras dużych i olbrzymich. Mimo że pojęcie to jest powszechnie znane wśród właścicieli czworonogów, jego istota i mechanizmy często pozostają niejasne. W rzeczywistości dysplazja to zaburzenie charakteryzujące się nieprawidłową budową i funkcjonowaniem stawów, które prowadzi do ich niestabilności, bólu oraz ograniczeń ruchowych. W artykule przedstawione zostaną kluczowe informacje dotyczące dysplazji stawów u psów – od anatomii i patomechanizmu, przez czynniki ryzyka, po diagnostykę i leczenie, a także profilaktykę.
Czym jest dysplazja u psa?
Dysplazja stawów, najczęściej biodrowych i łokciowych, to choroba charakteryzująca się nieprawidłową budową i funkcjonowaniem stawu, co prowadzi do jego nadmiernej ruchomości i niestabilności. Z punktu widzenia biomechaniki staw traci swoje właściwe dopasowanie i stabilność, co skutkuje powstaniem mikrourazów, przewlekłego stanu zapalnego, a w końcowej fazie zmian zwyrodnieniowych. W praktyce oznacza to dla psa ból, ograniczoną ruchomość, a często także wyraźną kulawiznę i pogorszenie jakości życia. Dysplazja to choroba wieloczynnikowa – jej rozwój zależy od interakcji genetycznych predyspozycji oraz czynników środowiskowych.
Anatomia i patomechanizm dysplazji
Aby zrozumieć, jak powstaje dysplazja, warto przyjrzeć się budowie i funkcji zdrowych stawów, w szczególności biodrowego i łokciowego. Staw biodrowy to staw kulisty – składa się z głowy kości udowej, która idealnie wchodzi w panewkę miednicy. Ta precyzyjna dopasowana struktura umożliwia płynny, stabilny ruch oraz równomierne rozłożenie obciążeń podczas poruszania się psa.
W przypadku dysplazji biodrowej dochodzi do spłycenia panewki oraz jej nieprawidłowego kształtu, co powoduje, że głowa kości udowej traci stabilne oparcie. W efekcie staw staje się luźny, a głowa kości udowej może ulegać nadwichnięciu i mikrourazom. Powtarzające się ruchy w takich warunkach prowadzą do powstania stanu zapalnego, a następnie do rozwoju zmian zwyrodnieniowych – między innymi powstawania osteofitów (wyrośli kostnych) oraz uszkodzenia chrząstki stawowej.
Podobny mechanizm dotyczy dysplazji łokciowej, choć budowa stawu jest inna i bardziej skomplikowana. Staw łokciowy łączy kości ramienia, łokciową i promieniową i jest mocno obciążany – przenosi aż około 60% masy ciała psa. Dysplazja łokciowa to głównie luźność stawu oraz nieprawidłowe dopasowanie powierzchni stawowych, co skutkuje powstawaniem niestabilności, mikrouszkodzeń, a w efekcie przewlekłego zapalenia i zmian zwyrodnieniowych. Warto podkreślić, że te zmiany mogą dotyczyć także kości, np. nierówności powierzchni stawowej kości łokciowej.
Rasy szczególnie narażone na dysplazję
Dysplazja stawów dotyczy przede wszystkim psów ras dużych i olbrzymich, choć nie wyklucza się jej występowania także u ras mniejszych o masywnej budowie ciała. W artykule poświęconym rasom szczególnie narażonym na dysplazję można znaleźć szczegółową analizę i pełną listę ras psów ze zwiększonym ryzykiem tego schorzenia. Warto zapoznać się z tym materiałem, aby lepiej zrozumieć predyspozycje poszczególnych ras i odpowiednio nadzorować rozwój swojego czworonożnego przyjaciela.
Rezonans magnetyczny zwierząt w Warszawie
Twój pupil potrzebuje badania MRI? Nasz zespół jest to Twojej dyspozycji całodobowo.
Czynniki wpływające na rozwój dysplazji
Dysplazja to choroba polietiologiczna, czyli jej powstanie jest wynikiem złożonego działania wielu czynników. Na pierwszym miejscu należy wymienić predyspozycje genetyczne. To one tworzą tło, na którym rozwijają się zaburzenia. Genetyka dysplazji jest skomplikowana – za powstanie choroby odpowiada wiele genów, a ich wzajemne oddziaływania oraz ekspresja zależą także od czynników środowiskowych.
Nawet jeśli rodzice psa nie wykazują objawów dysplazji, nie daje to 100% gwarancji, że potomstwo będzie zdrowe. Dlatego świadome planowanie hodowli, z wykorzystaniem badań genetycznych i obrazowych, jest kluczowe.
Drugim filarem są czynniki środowiskowe, które mają ogromny wpływ na przebieg choroby, zwłaszcza w okresie wzrostu psa:
- Nadmiernie szybki i intensywny wzrost – często związany z niewłaściwym żywieniem i nadmierną kalorycznością diety.
- Nieprawidłowa dieta – szczególnie nadmiar wapnia i innych minerałów, które zaburzają prawidłową mineralizację kości.
- Nadwaga i otyłość – zwiększają obciążenie stawów, co sprzyja przyspieszonemu rozwojowi dysplazji.
- Niewłaściwy sposób aktywności fizycznej – zbyt intensywne biegi, zwłaszcza przy rowerze, skakanie ze schodów, przeciążenia mechaniczne młodego układu kostno-stawowego.
Wszystkie te elementy są wzajemnie powiązane, dlatego profilaktyka wymaga holistycznego podejścia.
Objawy kliniczne dysplazji – na co zwracać uwagę?
Objawy dysplazji mogą pojawić się w różnym wieku – od kilku miesięcy życia do wieku dorosłego, a nawet dojrzałego. Często są subtelne, co utrudnia ich wczesne rozpoznanie. Dlatego warto znać charakterystyczne sygnały, które mogą świadczyć o problemach ze stawami u psa.
Typowe objawy to:
- Niechęć do aktywności fizycznej, zwłaszcza biegania i skakania.
- Unikanie chodzenia po schodach lub podbiegów.
- Kulawizna, która może być okresowa lub stała.
- Sztywność stawów, zwłaszcza po dłuższym odpoczynku.
- Charakterystyczny sposób poruszania się – kołysanie biodrami, tzw. „króliczy chód”, czyli szybkie, krótkie susy.
- Ustawianie kończyn w nienaturalny sposób, np. rotacja lub odwiedzenie.
- Spadek masy mięśniowej w obrębie tylnych kończyn.
Ważne jest, by pamiętać, że brak widocznych objawów nie wyklucza obecności dysplazji. Często zmiany są obecne, ale pies nie wykazuje jeszcze dolegliwości bólowych lub nauczył się je kompensować.
Diagnostyka i leczenie dysplazji – kiedy i jak?
Podstawą rozpoznania dysplazji jest badanie ortopedyczne przeprowadzane przez lekarza weterynarii oraz badania obrazowe. Najważniejszym narzędziem diagnostycznym są zdjęcia rentgenowskie (RTG), które umożliwiają ocenę budowy stawów i stopnia ich luźności. Tutaj dowiesz się więcej o diagnostyce obrazowej dysplazji stawów u psów.
Istnieją dwie główne metody oceny dysplazji biodrowej:
- OFA (Orthopedic Foundation for Animals) – metoda statyczna oceniająca budowę panewki i głowy kości udowej na zdjęciach wykonanych w spoczynku.
- PennHIP – metoda dynamiczna, która mierzy luz stawowy (stopień „luźności” stawu) i pozwala przewidzieć ryzyko rozwoju choroby z dużą precyzją.
W przypadku dysplazji łokciowej, oprócz standardowego RTG, coraz częściej stosuje się tomografię komputerową (CT), która daje obraz 3D i pozwala ocenić szczegółowo stan powierzchni stawowych oraz ewentualne zmiany kostne.
Niestety, dysplazja stawów to choroba przewlekła, której nie da się całkowicie wyleczyć, jednak odpowiednio dobrane leczenie pozwala znacznie poprawić komfort życia psa i spowolnić postęp zmian.
Podsumowanie
Dysplazja stawów u psów to poważna i złożona choroba, która wymaga odpowiedniej wiedzy zarówno ze strony hodowców, jak i właścicieli zwierząt. Nie zawsze daje wyraźne objawy na początku, dlatego diagnostyka obrazowa jest niezbędnym elementem w profilaktyce i leczeniu.
Właściwa opieka, zdrowy styl życia oraz odpowiedzialna hodowla to fundamenty ograniczania występowania i skutków dysplazji. Świadomość tych aspektów to klucz do zapewnienia naszym czworonożnym przyjaciołom zdrowia i pełnej radości życia przez wiele lat.
